Dyddiadur Kate: Dodrefn Utility

28 Chwefror 1946 – Dwa yma y bore i nol benthyg bwyell a phlaen i drwsio braich y gadair freichiau. Tywydd gaeafol a hynod o oer. San yn dod adref efo Septic Ulcer ar ei choes.

Ar ddiwrnod olaf y mis bach, cofnododd Kate Rowlands bod ei mab, Dwa (Edward), wedi dod i fenthyg offer gwaith coed i drwsio braich y gadair freichiau.

Byddai troi llaw at drwsio, pwytho neu ailgylchu pethau wedi bod yn ailnatur i’r rheini a fu’n byw yn ystod y rhyfeloedd. Gan fod adnoddau mor brin doedd prynu o’r newydd ddim yn opsiwn i’r rhan fwyaf. Ychydig o ddodrefn newydd a gynhyrchwyd yn ystod yr Ail Ryfel Byd a dim ond rhai pobl fyddai’n gymwys i’w prynu gyda thalebau pwrpasol.

Ym 1941, dechreuodd Bwrdd Masnach y Llywodraeth fynd ati i ddylunio casgliad o ddodrefn utility fel rhan o’r cynllun dogni dodrefn. Y bwriad oedd creu darnau o safon, o ddyluniad syml a oedd yn rhad i’w cynhyrchu.

Cyhoeddwyd y catalog cyntaf o ddodrefn utility ym 1943 gyda chasgliad o tua thrideg darn. Dyluniwyd y dodrefn gan aelodau o'r pwyllgor ymgynghorol o dan arweiniad y dylunydd dodrefn, Gordon Russell. Roedd y dodrefn yn syml ac yn fodern, gydag ôl dylanwad y mudiad celfyddyd a chrefft (arts and crafts). Ni chynhyrchwyd dodrefn nad oedd yn cydymffurfio â safonau utility a rhoddwyd y bathodyn utility, ‘CC41’, ar bob darn fel arwydd o safon.

Gellid archebu’r dodrefn o’r catalog neu eu prynu o siopau lleol a thalwyd amdanynt gyda thalebau. Ond nid pawb oedd yn gymwys - rhaid oedd llenwi ffurflen i sicrhau trwydded cyn derbyn y talebau gwerth trideg uned. Rhoddwyd blaenoriaeth i’r rheini a oedd wedi colli eu cartrefi adeg y rhyfel o ganlyniad i'r bomiau ac i gyplau priod ifanc yn symud i gartrefi newydd, fel y prefabs.

Yn ychwanegol at ddodrefn utility byddai cyplau ifanc wedi etifeddu hen ddodrefn gan eu teuluoedd. Pwy a ŵyr, efallai mai hen gadair freichiau gan ei fam yr oedd Dwa’n mynd ati i’w thrwsio ym 1946.